Historia

Lope Diaz Harok II.ak (1214 eta 1236 artean Bizkaiko jauna) eman zion maila hori Plentziako portuari 1236an. Hala ere, 1299ko urriaren 5era arte ez zion hiri-gutuna eman Diego López de Haro bilobak.

Zenbait porturi hiribildu maila ematearen helburua merkataritza bultzatzea zen, batez ere Gaztelako artilearen garraioa aprobetxatuz, Flandriara manufakturatzeko esportatzen zena. Hiribildu horiei Logroñoko Forua aplikatu zitzaien, frankiziak eta salbuespenak eskaintzen zizkien pribilegio-multzo bat, ondasunak erosteko eta merkaturatzeko askatasunaz gain. Estatus honek hiribilduaren autonomia bermatzen zuen, erregearen babes zuzenaren pean jarriz, bertako nobleziaren eragin txikiagoarekin.

Garai horretakoa da Torrebarriko dorretxea, eskualdeko leinu nagusi den Butroeko jaunen armarria duena. Hauek izaera militarreko dorretxe bat eraiki zuten herrian, 1603an berritu zena, egun ikus dezakegun armarria jarri zen eguna. Egungo eraikina Dorrearen eraldaketa baten emaitza da, bizitegi-etxebizitza gisa egokitzeko, elementu estilistiko eta apaingarri batzuk mantenduz. Múgica-Butrón leinuko armarri ederrak euskarazko inskripzio bat dauka grabatuta, 1603ko datarekin, euskeraz gordetzen den inskripzio epigrafiko zaharrenetako bat, hain zuzen ere.

Urteetan zehar, Plentziako ekonomia arrantzan (batez ere bale arrantzan) eta itsas merkataritzan oinarritu zen. Ontziola familiarrak ere bazeuden. XIX. mendearen amaiera eta XX. mendearen hasieratik Plentziak izaera turistiko handia lortu zuen itsasadarra eta badiaren ingurunearen ondorioz, baita Bilbo handiarekin zuen loturagatik ere. Gaur egun, Plentzia Bilboko metroaren azkenengo geltoki bat da. Hainbat urbanizazio daude Plentzian,  horien artean Isuskitza edo Plentziako Abanikoa nabarmentzen dira, airetik marrazten duen formagatik  horrela deitua.

Isuskiza menditik, hain zuzen ere, Antolintxu izeneko pertsonaia bat jaisten da itsasadarretik Astilleroko plazaraino, non herri osoa haren zain dagoen. Herriko jaiak irailaren 2an ospatzen dira San Antolinen omenez. Dena den, herriko zaindaria Kandelariako Ama Birjina da,  otsailaren 2an bere santu eguna duena.

Antolintxu da txupinazoa jaurtiz jaiei hasiera ematen diena. Azken urteotan, “Antolintxu” ri Madalentxu elkartu zaio (Santa Maria Magdalena baita Hiribilduko elizaren zaindaria). Bi pertsonai hauek herriak aukeratzen ditu urtero. Ia astebete irauten duten jaia hauek abuztuaren amaiera eta irailaren hasiera bitartean ospatzen dira. Jarduera hauek egin ohi dira: playback, mozorro-lehiaketa, muble arrantza, marmitakoa, tortilla, zezensuzkoa, su artifizialak eta ehun urtetik gorako nekazaritza-azoka bat, tokiko hainbat produktuz betetako hainbat postu dituena.

Jaien amaieran, taldeak puntuatzen dira, egindako jardueretan lortutako puntuazioen arabera, eta puntu gehien dituen taldeak «Urrezko Alpargata» lortzen du, Antolintxuko festetan izandako parte-hartzearen aintzatespen gorena.

Informazio gehiago: Plasentia de Butrón museoa

XII. mendea

1236. urtean, Lope Díaz II.a Haro-k herria sortu zuen Gorlizko elizateko orubetan, Placencia de Butrón izenarekin. Urte batzuk geroago, 1299an, Diego López de Harok hiribildu gisa birfundatu zuen. Hirigune berria Butroe ibaiaren bokalean kokatutako portu txiki baten inguruan egituratu zen, eta laster hasi zen nabarmentzen izaera komertziala zuelako.

Placencia de Butroeko itsasgizonak bale arrantzan berezitu ziren. Gainera, inguruko basoetako egurra oso ona eta oparoa zenez, laster garatu zen industria jarduera berri bat, hala nola ontziola.

XV. mendetik XVII. mendera

1437. urtean sute batek herriaren zati handi bat suntsitu zuen, baina  ez honek, ezta XVII. mendearen amaieran gertatutako beste sute batek ez zuten herriaren ospe eta aberastasun igoera oparoa zapuztu. XVI. mendean, bertako arrantzale eta marinelak San Pedro Jaunaren Itsasgizonen Kofradiaren inguruan bildu ziren eta, hurrengo mendean, Plentziak portuari eta bere bide-trazadurari eragin zioten hiri-birmoldaketa-lan batzuk egin zituen.

XIX eta XX mendeak

Beste kasu askotan bezala, XIX. mendeko gerrek eta itsas zabaleko arrantzaren krisiak portuaren gainbehera ekarri zuten. Azkenean portuaren jarduera desagertu egin zen itsasadarraren bokalean hondar-banku handi bat pilatu zelako, beraz sakonera txikiko ontziak  igaro zitezkeelarik bakarrik. Zorionez, eta Bilbo eta Algortatik gertu egoteari esker, herriak klase sozial berri bat erakarri zuen bere hondartzetara, aldi baterako opor garaian bertan finkatzen hasi zena. Horrela, Plentzia hiribildu turistiko bihurtzen hasi zen, gaur egun bere horretan mantentzen duen izaera, euskal itsasertzeko hondartzaren kalitateari esker, besteak beste. Anekdota gisa, Benito Pérez Galdósen Fortunata y Jacinta eleberriaren eszena batzuk bere kaleetan zehar igarotzen direla esan dezakegu.